Vitalni znaci

Vitalni znaci su odraz zivotnih funkcija organizma. U stalnom su uzajamnom odnosu i zavisnosti i pokazatelji su opsteg stanja bolesnika. To su:

• tjelesna temperatura
• puls
• disanje
• arterijski krvni pritisak

TJELESNA TEMPERATURA (TT)
-predstavlja stepen zagrijanosti organizma. Termoregulacioni centar smjesten je u hipotalamusu, koji regulise stvaranje i utrosak tjelesne toplote.
Tjelesna temperatura je normalna u granicama od 36 do 36,9°C
Tjelesna temperatura moze biti subnormalna kada je ispod 36°C (hipotermija) Temperatura od 34°C i niza dovodi do stanja klinicke smrti.
Temperatura od 37°C predstavlja granicu izmedju normalne i patoliske temprature.

Postoje 3 faze povisene tjelesne temperature:

• supfebrilna -37,1 - 37,7°C
• febrilna -37,8 - 39°C
• visoko febrilna -iznad 39°C

Temperatura se moze mjeriti termometrima tipa: Reomira, Farenhajta i Celizijusa. U nasoj zemlji se koristi Celizijusov maksimalni temrmometar.
-Celizijusov maksimalni termometar sastoji se iz staklenog cilindra, u kome je smjestena kapilarna cjevcica, ciji se donji dio prosiruje u zivin rezervoar. Kapilarna cjevcica je pricvrscenja za aluminijumsku skalu podeljenu na stepene od 35° do 42°C. Svaki stepen podijeljen je na 10 djelova.

Tjelesnu temperaturu mozemo mjeriti u :

1. koznim naborima ( aksilarno-pod pazuhom; ingvinalno-u preponama)
2. prirodnim supljinama ( sublingvalno-u ustima; rektalno-u rektumu; vaginalno-u vagini)

PULS (P)
- je odraz srcanog rada na perifernim arterijama. Moze se palpirati (mjeriti) na sledecim arterijama:

• radijalnoj
• brahijalnoj
• temporalnoj
• poplitealnoj
• dorzalnoj

Pri palpaciji pulsa treba obratiti paznju na njegovu: frekvenciju (ucestalost), ritam i kvalitet.
Normalna frekvencija pulsa iznosi 60-80 udara u minuti (eucardia)
Puls moze biti brz (pulsus frequens) i spor (pulsus rarus).
Ako je broj otkucaja u minuti veci od 100 onda je to tahikardija, a ukoliko je manji od 60 onda je to bradikardija. Normalan puls je pravilan kada se otkucaji javljaju u istim vremenskim razmacima. Aritmican ili nepravilan puls znak je poremecaja srcanog rada.
Postoji nekoliko oblika poremecaja srcanog rada ali o tome u nekom narednom postu.

DISANJE (R)
- disanje (respiratio) je razmjena gasva izmedju organizma i spoljasnje sredine, koja se odvija u plucima.
Respiracija se sastoji od: udaha (inspirium), izdaha (expirium) i pauze (apnoa).
Inspirium je aktivna radnja pri kojoj se u pluca unosi kiseonik O2 sa vazduhom, a pri Expiriumu koji je pasivna radnja se sa izdahnutim vazduhom izbacuje ugljen dioksid CO2.
Za normalno disanje potrebno je da disajni putevi budu prohodni, pluca zdrava a zidovi grudnog kosa dobro ocuvani.
Funkciju disanja regulise centar za disanje smjesten u produzenoj kicmenoj mozdini.

Normalan broj respiracija iznosi: -kod djece 20-22 u minuti
-kod odraslih 18-20 u minuti
-kod starijih osoba 16-18 u minuti.
Disanje moze biti grudno (torakalno) kod zena i trbusno (abdominalno) kod muskaraca. Frekvencija disanja moze biti: normalna (eupnea), ubrzana (tachypnea), usporena (bradipnea).

ARTERIJSKI KRVNI PRITISAK (TA)
-je pritisak krvi na zidove arterijskih krvnih sudova i pritisak zidova arterija na cirkulisucu krv. (akcija-reakcija)

• Sistolni (maksimalni) krvni pritisak u normali iznosi 120-140 mm Hg
• Dijastolni (minimalni) krvni pritisak u normali iznosi 60-80 mm Hg
  

Povisen sistolni i dijastolni pritisak naziva se hipertenzija a snizen hipotenzija.
Za mjerenje TA koristi se aparat za zivinim stubom Riva-Roci i sa manometrom tipa Pashon.

Na kraju da napomenemo: povecanje TT za 1°C dovodi do ubrzanja srcane akcije za 8 do 10 udara u minuti a broj respiracija raste za 4 u minuti.